As pallozas reviven no Bierzo mentres morren en Lugo

Varias construcións tradicionais do concello de Balboa, situado a só 15 quilómetros do Cebreiro, son dinámicos centros sociais, turísticos e de diversión

Mentres decenas de pallozas languidecen na montaña de Lugo, na ladeira leonesa de Ancares varias destas construcións da arquitectura tradicional viven unha segunda mocidade. Ocorre no municipio de Balboa, situado a pouco máis de 15 quilómetros da fronteira lucense, e onde pallozas como as de Balboa, Chís ou Canteixeira son dinámicos centros sociais, turísticos e ata lugares de diversión. «Facemos un pouco de todo», resalta Rosa Farelo, xerente da de Balboa, construída fai 15 anos polo Concello con fondos da Deputación de León. A de Canteixeira ten máis de douscentos anos.


Tanto as pallozas novas como as rehabilitadas respectan as técnicas e estilos da arquitectura popular, con forma oval ou circular, cuberta de palla e grosos muros de pedra. O novo é a enorme actividade que albergan no seu interior. «A palloza é un ente en se mesmo», sinala Farelo. Cando a xente «baixa» dos pobos para ir ao médico ou a Ponferrada toma algo ou queda para verse na palloza. Tamén é restaurante e unha vez ao mes organiza unha cea-concerto. Varias citas que se celebran nela son un reclamo que atrae multitudes, como a noite de jazz -o venres pasado-, o magosto celta -o primeiro fin de semana tras Todos os santos- ou san Juan. Nos actos participan as distintas pallozas. Un exemplo: o magosto empeza pola tarde co conxuro da queimada e o asado de castañas e patacos na de Balboa, onde se celebra o primeiro concerto. O segundo ten lugar na de Chís. «Engánchase un día con outro. Vén xente de Galicia, de Madrid de Andalucía... Moitos coñécense aquí e ven sempre aquí», comenta.

Destino turístico

As pallozas tamén son destino turístico. Nelas danse a coñecer produtos -torta e fariña de castaña, marmeladas, queixos, artesanía...- dunha zona que segue dependendo da gandería -a tenreira do val de Ancares- e a agricultura. Nun proxecto de «crear alternativas para que a xente siga traballando no pobo sen necesidade de irse a outro sitio», as pallozas xogan un papel decisivo

Balboa é un municipio da provincia de León de apenas 480 habitantes que está situado a menos de 20 minutos da provincia de Lugo. Un detalle reflexa o seu poder agrícola e gandeiro: o presidente dos gandeiros ten 22 anos e case 200 vacas. Mentres moitos mozos que quedan na montaña lucense ven obrigados a marcharse a de o mundo rural por falta de apoios, en Balboa si que hai futuro. «Se o teu propós cousas e caen en saco roto, deixas de pensar, pero se ves que che apoian, segues adiante», destaca a xerente da palloza de Balboa, Rosa Farelo. «Aquí nas ganderías son os fillos os que levan a voz cantante, hai substitución xeracional», finaliza.