En busca do emprego verde

Javier Rivera. Un 55% da provincia de Lugo está declarada reserva da biosfera. Esta riqueza potencial ofrece posibilidades de desenvolvemento turístico e económico. As oportunidades vinculadas á biodiversidade converten o patrimonio natural nunha das bases para a xeración de emprego verde e a mellora da calidade de vida na zona rural. As expectativas existentes nese ámbito foron abordadas nun foro organizado polo Progreso que contou coa participación de Pablo  Ramil Rego, director do Instituto de Biodiversidade Agraria e Desenvolvemento Rural (Ibader);  Ana López Beceiro, especialista en fauna silvestre do departamento de Ciencias Clínicas da Facultade de Veterinaria; Laura Vázquez Janeiro, xestora da reserva Terras do Miño; e Antonio Callejo Rei, responsable da Reserva de Caza dos Ancares, dependente da Xunta.

PROMOCIÓN DAS RESERVAS

O Instituto Lucense de Desenvolvemento (Inludes) iniciou os trámites para a creación das reservas da biosfera no 2000, da man da universidade de Santiago. Terras do Miño obtivo esta distinción no 2002, Os Ancares no 2006 e un ano despois outorgóuselle a Río Eo-Oscos-Terras de Burón, que abarca territorios de Lugo e o Occidente de Asturias.

O esforzo promocional da área Terras do Miño está enfocado cara á educación ambiental. "Desenvolvemos  campañas divulgativas para que a xente coñeza a reserva. Este labor complementa outras actividades promovidas pola Deputación para o desenvolvemento do ecoturismo", manifestou Laura Vázquez Janeiro.

Gran parte dos habitantes das reservas da biosfera descoñecen o valor do patrimonio natural que lles rodea. "É unha das dificultades que nos atopamos, Lugo pode beneficiarse a curto e medio prazo do seu privilexiado medio ambiente, pero para iso é imprescindible que a poboación coñeza e participe nestes proxectos", comentou Vázquez Janeiro. O Ministerio de Medio Rural dotou partidas para  as reservas a través de entidades como a fundación Biodiversidade co fin de que desenvolvan proxectos que poidan beneficiar a esas zonas. A eles únense os  fondos europeos de prográmalos Proder e Leader para zonas rurais.

Os proxectos de investigación e divulgación do medio organízanse en torno ao centro de interpretación de Terras do Miño, instalado no río Intre, onde se organizan seminarios e recíbense visitas de colexios e asociacións. Tamén se promoveu unha exposición itinerante polos concellos integrados na reserva. A Deputación adquiriu uns illotes con fins de conservación, ao redor dos cales faise unha pequena ruta de catro quilómetros. O descubrimento destes valores non é actual. Estudos europeos, feitos nos anos oitenta, apuntaban que a conca alta do Miño contaba coa flora acuática máis importante do continente.

A declaración como reserva da biosfera non constitúe ningún tipo de hándicap para as actividades tradicionais, "xa que só leva as restricións existentes, como as recollidas na Rede Natura", explicou Janeiro.

A xestora de Terras do Miño subliñou que a reserva pode ser un "fío condutor común" para potenciar produtos locais e impulsar iniciativas turísticas.

Pablo Ramil precisou que os establecementos hostaleiros mostran interese por contar con información sobre as reservas da biosfera para ofrecerlla aos seus clientes, "xa que o turismo non só quere sol e praia". Algúns empresarios expuxeron a posibilidade de usar a marca da reserva para comercializar augas e embutidos. O Ministerio de Medio Rural opta pola identificación xeográfica protexida, pero a Deputación creou a maiores a marca Lugo Sabe para revalorizar eses produtos autóctonos, así como o plan Lug02, dirixido ao ecoturismo e a promoción empresarial. Ademais, este organismo  difunde os valores patrimoniais e naturais da provincia entre os lucenses a través do programa de viaxes Km0.

A existencia de dous hoteis balnearios na Terra Chá, o tirón turístico das Covas do Rei Cintolo en Mondoñedo ou as casas de turismo vinculadas ao río "son un exemplo do potencial de atracción que ten a natureza en Terras do Miño", indicou Ramil.

O director do Ibader recordou que unha das cuestións que están pendentes é a creación dos órganos de xestión das reservas da biosfera.

A pesar da súa riqueza natural, Lugo é a única provincia galega que non conta cun parque natural. O previsto nos Ancares quedou paralizado pola oposición veciñal. Antonio Callejo apuntou que "o consenso" é fundamental para executar estas actuacións, pero precisou que é un tema que  "nestes momentos non está en axenda". Callejo destacou que Os Ancares é "sinónimo de medio ambiente ben conservado, que non só oferta turismo de natureza, senón etnografía". Os centros de interpretación contribúen a informar con detalle aos visitantes.

Pablo Ramil sinalou que o plan estratéxico da Deputación no ámbito da biodiversidade contempla melloras nos espazos naturais e ver a posibilidade de que, a medio ou longo prazo, a provincia poida contar cun parque natural. Ramil Rego precisou que un parque é sempre un proxecto "de colaboración coa poboación. Se os veciños non o ven positivo é preferible non promovelo. Este tipo de declaracións non pode crearse a golpe de decreto no boletín oficial. Para polas en marcha  falta fai falta unha política clara de formación e de axudas". 


EMPREGO VERDE

Biodiversidade e conservación son, segundo Ramil, "un sinónimo de desenvolvemento sostible, que é o modelo que imos ter no mundo do futuro. A medida que se recorten os fondos europeos para o campo, os proxectos subvencionables estarán vinculados ao medio ambiente e o desenvolvemento de actividades tradicionais".

O Ibader desenvolveu un proxecto de cartografía ambiental, mediante técnicas de teledetección e Sistemas de Información Xeográfica (SIX) para que a administración autonómica conte cunha "información detallada sobre a situación dos espazos naturais". Tamén colabora no proxecto Emprego Verde, promovido pola fundación Biodiversidade, que abarca  aspectos relacionados coa creación de postos de traballo relacionados coa mellora da xestión no ámbito forestal, agrícola e gandeira, "á que se suman os empregos en restauración e o turismo", matizou Ramil. A recuperación de tramos fluviais e humidais, xunto co mantemento dos recursos paisaxísticos de zonas protexidas "adquiren cada vez maior importancia",

O deficitario tecido industrial de Lugo, con escasas perspectivas neste aspecto, "fai que  o noso futuro pase por sacar o máximo rendemento posible a un recurso que temos en grandes cantidades, como é o medio ambiente, sen esquilmalo nin esgotalo", manifestou Ana López Beceiro.

Ana López criticou o descoido na conservación e sinalización de moitas rutas de sendeirismo.

A CAZA

A actividade cinexética puiden ser un recurso que xere valor engadido. "Somos unha provincia moi rural e debemos xestionar ben os nosos recursos, entre eles a caza. Hai que ter moi claro ata onde se pode chegar, onde se pode cazar e que pódese cazar", dixo  López Beceiro, quen defendeu "un equilibrio. Se repoboamos con perdiz e coello, sen molestias, podemos crear problemas. Cando se introduciu esta segunda especie produciuse o efecto contrario e contribuír a propagar unha enfermidade".

Esta veterinaria especializada en fauna silvestre engadiu que sobre a caza hai "máis opinións que traballos de campo fundamentados sobre as poboacións de animais". "Debemos coñecer as nosas potencialidades e evitar  a introdución de especies que non sexan autóctonas, como o gamo, cando aquí contamos cunha  como o corzo, plenamente adaptada. Hai que regular en función das necesidades reais, sen ter en consideración as presións dos grupos cazadores e ecoloxistas", comentou.

López Beceiro precisou que a conservación das especies ten unha relación directa co estado do hábitat. Os efectos máis perniciosos producíronse coa solta de exemplares piscícolas foráneos nos ríos.

Os sistemas de interpretación cartográfica serven para recontar os niños, pero non para elaborar censos de corzos, xabaril ou  lobos. "Nestes casos fanse estudos por densidades, xa que a fauna móvese. Analízanse  lugares de refuxio e cría, vitais para a supervivencia da especie", explicou o representante da Xunta.

A Reserva de Caza dos Ancares áchase nunha zona afectada por outras normativas de protección como a Rede Natura, a Zepa para aves ou o plan de recuperación do oso pardo. "Para xestionar a reserva de caza temos en consideración eses condicionantes. Para mellorar as especies cinexéticas é necesario coidar o conxunto do ecosistema no que viven", subliñou Callejo.


RECUPERACIÓN DO UROGALLO

Un dos proxectos máis ilusionantes da reserva dos Ancares é a recuperación do urogallo. O primeiro paso será a creación dun  hábitat propicio para a súa reprodución. Despois verase a posibilidade de reimplantar a especie "a partir de exemplares criados en catividade en Asturies", afirmou o técnico de Conservación dá Natureza. As catro comunidades cantábricas colaboran nesta iniciativa, financiada con fondos europeos. "Será un proceso moi lento e difícil. Os estudos fixan a desaparición do urogallo no norte de España para o 2020, polo que era necesario actuar e xerar condicións para que as parellas criadas en Asturias poidan asentarse algún día en Galicia. Tamén mantemos contactos con técnicos franceses e alemáns, con experiencia neste tema".

López Beceiro ve complicado dar marcha atrás na extinción do urogallo. "Ademais de recuperar o hábitat, hai outros factores, como a existencia de depredadores, que poden incidir. A natureza é equilibrio e cando rompe a cadea é moi difícil volver á anterior situación".

Pablo Ramil sinalou que o cambio climático "vai en contra da poboación de urogallos desde fai moitos anos polo paulatino cambio dos sistemas de alta montaña. Son procesos de evolución, nos que o home pode interferir para aceleralos ou retardalos". Ramil recordou que Lugo é a provincia con maior "reservorio de especies de flora e fauna de Galicia, sobre todo na Montaña Oriental, as lagoas da zona centro ou as turberas no norte. Posuímos especies endémicas de gran valor".

As previsións sobre o futuro do oso pardo son máis optimistas. "Desde finais dos anos 90 experimentouse un repunte e comezan a verse osos con crías. As análises xenéticas romperon o concepto da existencia de dúas poboacións illadas, a occidental e a oriental, xa que están interrelacionadas", manifestou Callejo.


MÁIS FONDOS PARA ELIMINAR ESPECIES INVASORAS

A Administración galega incrementou substancialmente o orzamento destinado á eliminación de plantas invasoras, "que constitúen un problema recoñecido a nivel galego, español e europeo", subliñou Pablo Ramil. Dentro da flora,  unha das especies máis rechamantes son a uña de gato nas zonas costeiras  e o plumero da pampa plantado na contorna da autovía A-6 e que, polo seu carácter invasivo, constitúe un perigo para os humidais. Fomento destina fondos para a súa retirada, "pero un exemplar pode chegar a pesar cen quilos en húmido e obriga ao uso dun pequeno guindastre, polo que o gasto é considerable", indicou Ramil. Tamén resulta difíciles quitalas nos noiros. As especies invasoras constitúen a segunda causa de perda de biodiversidade.