Flores medicinais de xullo

C. Rueda / F. Albo. As serras do Courel e Os Ancares sufriu sempre un forte illamento, que aínda hoxe en día dificulta seriamente a atención sanitaria. A rica vexetación da zona -a de maior diversidade vexetal de Galicia, en opinión dalgúns especialistas- axudou aos seus habitantes a soportar a escaseza de médicos e farmacias desenvolvendo numerosos remedios tradicionais para enfermidades e achaques dos seres humanos e dos animais domésticos. Os veciños aínda conservan hoxe un importante patrimonio cultural relacionado coas plantas medicinais que foi estudado en tempos por investigadores como o botánico Emilio Blanco e a farmacéutica María Moure.

O que segue é un pequeno repertorio, non exhaustivo, da plantas de uso medicinal e alimentario que florecen en xullo na serra. As plantas son mencionadas inicialmente polo seu nome tradicional.

Abreiriña. ( Saxifraga spathularis , saxífraga). Planta popular e moi estendida en noiros e zonas umbrías. De uso veterinario como analxésico e para as inflamacións do gando. Cocíase a planta e a auga resultante dábanlla aos animais.

Cálsamo-Herba de Santiago ( Senecio jacobaea , herba de Santiago). Era utilizada para as feridas como cicatrizante, aplicando ás feridas a pasta obtida ao machucar a planta.

Chapizo ( Galium aparine , berenjena do diaño). Os seus froitos están cubertos duns pelos en forma de gancho que se prenden ao xeito dos animais e á roupa, para favorecer a dispersión das súas sementes. Os nenos de Meiraos xogaban con eles a enganchalos na roupa. Ten efecto laxante e antiinflamatorio e favorece as defensas do organismo. Foi utilizado para problemas da pel: eczemas, psoriasis, seborrea...

Entrelaceira ( Anarrhinum bellidifolium , acicates de cheiro). Planta moi apreciada, citada no século XVIII polo pai Sarmiento polas súas propiedades como cicatrizante de chagas, feridas e cortes. A folla púñase sobre a ferida a modo de tirita.

Herba abelleira ( Melissa officinalis , melisa). Recoñécella polo seu agradable cheiro, similar ao do limón. Ten varias propiedades medicinais e úsase como reclamo para atraer ou capturar os enxames de abellas.

Herba moura ( Solanum nigrum, tomatitos do diaño) é propia das hortas e considerar como mala herba. é tóxica e había que pór especial coidado cando se cocían outras herbas para evitar que se mesturase con elas, xa que se era inxerida polos porcos podía matalos.

Magarza ( Anthemis arvensis , manzanillón). Préstase a confusión coa manzanilla, aínda que é máis esvelta. Diferénciase da manzanilla polo seu cheiro máis desvaído. Nalgunhas zonas tómase como infusión.

Malva ( Malva moschata-Malva sylvestris ). é unha planta moi apreciada e rica en mucílago e vitaminas A, B, C e E. úsase en infusións para o estreñimiento, inflamacións e enfermidades da pel, o catarro... Tamén servía como tónico facial, aproveitando a auga da cocción de follas e flores.

Morodo. ( Fragaria vesca , fresa silvestre). Moi apreciados os seus froitos polo seu aroma e sabor.Nabelo branco ( Taraxacum , dente de león). Abundante en prados e hortos, utilizábase como forraxe para os porcos.

Ourego ( Origanum virens , orégano). Moi abundante e de uso moi estendido. A súa principal aplicación é como condimento dos chourizos. En infusións, mesturado con mel, é un importante anticatarral. Antigamente, en certas zonas de Ou?????Courel, as mulleres bebían auga de orégano tras os partos.

Piorniña ( Achillea millefolium , milenrama). A infusión da flor utilizábase contra as lombrigas. é cicatrizante e antihemorrágica. Machucábase a planta e o mollo resultante aplicábase á ferida. Poexo ( Mentha pulegium , menta poleo). Tamén coñecida en O Courel como herba dous cantores ou poexo menta. Utilizábase para aclarar a voz e ademais queimábase a planta para repeler as pulgas.

Ouropeso ( Simethis mattiazzi , oropesa). Dise que o seu nome vén do gran valor que se lle daba: «Vale ou seu peso en ouro». A auga cocida coa raíz usábase como diurético, para as infeccións de ouriños, para a próstata e contra as lombrigas.

Setecostas ( Plantago media , llantén mediano). A súa folla está formada por sete nervios ou costelas, de aí o seu nome. Era utilizada para a úlcera de estómago, fístulas e infeccións. Cocíase a planta e aplicábase a auga resultante. Moi apreciada polo gando e os porcos.

Tomiño ( Thymus pulegioides ). Abunda no Taro Branco e o Alto dá Pedra. é de menor porte que noutras zonas, aínda que de mellores propiedades medicinais. Utilízase en infusión para catarros, dores de garganta e estómago e inflamacións. Verbena ( Verbena officinalis ). Utilizábase para as inflamacións da pel, aínda que estaba considerada unha mala herba.