Ao Urso (oso pardo) gústalle o mel galego

A colonia da Cordilleira Cantábrica, cada vez máis numerosa, avanza cara ao Courel

Movéndose na raia entre os Ancares bercians e lucenses, alleas aos límites pintados polos humanos, viven polo menos dúas osas pardas que foron nais. Unha delas pariu unha cría; a outra, unha parella. E todo fai pensar que esta é a mesma fenomenal femia que foi vista o ano anterior con outra camada de tres osiños, o máximo que xesta unha osa nunha soa preñez.

albariza no courel

As plantígradas en cuestión merodean pola zona, aínda que de momento, que se saiba, ningunha estableceu a súa morada na comunidade galega. Poderían mudarse coa súa familia monoparental a unha gruta deste lado, por exemplo a Navia de Suarna, pero sucede que as osas non adoitan romper ese cordón umbilical invisible que as une ás súas proxenitoras, e cando lles toca independizarse, aparearse con calquera oso ben plantado e ter fillos no máis duro do inverno, afán quedar preto das súas nais.

Os machos son máis despegados. Roldan a varias femias cando se inaugura a tempada de celo (máis ou menos por estas datas) pero logo se desentienden porque lles vai o estar sos. Gústalles explorar buscando comida, e mentres non lles entre a modorra invernal (de xaneiro a marzo) son capaces de chegar lonxe camiñando. Rubir ata a malla metálica de pouco máis dun metro que malamente protexe a autovía A-6. E cruzar a autovía con mellor ou peor sorte para catar o mel dunha albariza que haxa alén. Un deles, aínda novo, morreu atropelado en Veiga de Valcarce, e non a puido probar.

Desde que en 1989 a Fundación Oso Pardo, con observadores en toda a Cordilleira Cantábrica, empezou a controlar a poboación destes animais nunca avistara á vez dúas osas con crías nunha mesma zona. É un sinal máis de que o número de animais, actualmente 150 exemplares entre Reinosa e Os Ancares, "estase incrementando", asegura o director da entidade, Guillermo Palomero. Ao ano están nacendo unhas 30 crías, e "con esta tendencia", segue, "cada vez veranse máis osos na Galicia": "Os animais non distinguen entre os Ancares bercians e lucenses, e a medida que este núcleo consolídese, os exemplares irán baixando cada vez en maior cantidade polo cordal das montañas cara ao sur".

Segundo Palomero, as excursións furtivas en busca de alimento a Quiroga (no sur de Lugo), a Samos (ao oeste de Ancares) e ata a Valdeorras (xa en Ourense), vanse a facer "máis constantes". De tal xeito que no Courel, entre Os Ancares e Quiroga, "os osos poderían chegar a quedar a vivir". Pero para garantir o asentamento "deben mellorarse as opcións de paso pola A-6 e tamén o hábitat". Os osos buscan zonas tranquilas, paisaxes rochosas dificilmente accesibles xunto a bosques espesos, xenerosos en froitos secos e a poder ser en bayas zumentas.

Pero no Courel, un territorio teoricamente protexido por pertencer á Rede Natura, os bosques atópanse "fragmentados, separados", explica Palomero, e é necesario crear unha continuidade. Nos últimos meses, neste municipio o colectivo ecoloxista SOS Courel denunciou varios casos de actuacións que atentaron contra o medio: rozas incontroladas e repoboacións con piñeiros. O representante da Fundación Oso Pardo, sen querer entrar na polémica, coincide en que habería que plantar "carballos, castaños e cerdeiras" que lles acheguen comida aos osos.

Pero, polo momento, e a pesar das fotos, as gravacións e os testemuños de veciños que demostran a presenza cada vez maior dos plantígrados ao sur dos Ancares, a Xunta só dedica fondos ao seguimento e a protección do oso pardo en Navia de Suarna, Cervantes e Negueira de Muñiz. Jesús Santamarina, xefe de servizo de Conservación dá Biodiversidade, explica que ata 2012 o seu departamento investirá 138.000 euros en pagar persoal para o seguimento da especie, a concienciación na zona e a loita contra "as trampas ilegais que instalan os paisanos para o xabaril e o lobo". Nestes cebos tamén caen os osos, así que os vixiantes contratados, dentro dun programa que xa leva un lustro funcionando, axudarán aos agricultores e os gandeiros "a instalar pastores eléctricos".

Fai un mes, uns veciños de Froxán (O Courel), topáronse paseando por un faial, entre o seu termo municipal e o do Cebreiro, unhas pegadas impresas na terra embarrada logo da neve. As pegadas, aínda frescas, resultaron ser dun oso de mediana idade (viven entre 25 e 30 anos) con alma de aventureiro e pés de andarín, porque se estendían ao longo de varios quilómetros fose do que a Administración considera "territorio oso". O animal acabaría de espertar do letargo nunha cova dos Ancares, pero elixiu baixar a almorzar aos bosques "fragmentados" do Courel, onde fai 15 días a Xunta permitiu unha competición de 200 todoterreos e quads.